Epigenetica en de impact van medicatie: hoe leefstijl een verschil kan maken

De laatste jaren horen we steeds vaker over epigenetica: de wetenschap die onderzoekt hoe genen aan of uit gezet worden. Onze genen liggen vast in het DNA, maar hoe die genen werken, wordt mede bepaald door epigenetische factoren. Denk aan chemische 'labels' op ons DNA, die genen meer of minder actief maken. Zo beïnvloeden ze alles van stressreacties tot hormoonhuishouding.

Wat minder mensen weten, is dat ook medicatie een rol kan spelen in dit epigenetisch verhaal. Veel medicijnen werken in op bepaalde receptoren of hormonen, maar kunnen ook epigenetische veranderingen veroorzaken. Dat betekent dat medicatie soms niet alleen de symptomen beïnvloedt, maar ook de manier waarop cellen en genen in je lichaam “praten”.

Hendrick Goltzius (1575-1607) @old.engravings

Hoe medicatie epigenetisch werkt

Sommige medicijnen beïnvloeden direct de activiteit van genen via epigenetische mechanismen, zoals methylatie of histonmodificatie. Methylgroepen (een soort chemische groepjes) kunnen genen “uitzetten” of juist “aanzetten”. Dit kan ervoor zorgen dat bijvoorbeeld een enzym dat een bepaald hormoon afbreekt, minder actief wordt of juist overactief. Gevolg: je hormonale evenwicht kan op een dieper niveau verschuiven.

Dit betekent niet dat medicatie per definitie slecht is. In veel gevallen is het juist levensreddend of helpt het enorm om balans te herstellen. Maar het kan wel verklaren waarom je na langdurig gebruik soms merkt dat je lichaam 'anders' werkt dan voorheen en waarom afbouwen van medicatie soms gepaard gaat met hormonale schommelingen of stemmingsveranderingen.

Afbouwen? Belang van samenwerking met je arts!

Omdat medicatie zo’n diepe invloed kan hebben, is het belangrijk om niet zomaar te stoppen. Plotselinge afbouw kan je lichaam in de war brengen, juist omdat er epigenetische veranderingen zijn die nog niet meteen 'teruggedraaid' zijn. Samen met je arts maken we een plan om medicatie langzaam af te bouwen in combinatie met leefstijlaanpassingen en eventueel suppletie. Zo krijgt je lichaam de tijd om zich opnieuw in te stellen.

Leefstijlveranderingen: een sleutelrol

Terwijl we samen, in overleg met je arts, je medicatie afbouwen, gaan we jouw lichaam actief ondersteunen via leefstijl. Wat we eten, hoe we bewegen, slapen en omgaan met stress heeft o.a. ook invloed op ons epigenetische profiel. Leefstijl is geen wondermiddel dat alles in één keer oplost, maar het is wel een stille kracht die dagelijks bijstuurt, op celniveau.

• Voeding: Stoffen zoals polyfenolen (in bessen, groene thee, kurkuma) hebben een positieve invloed op de epigenetische regulatie van ontstekingsremmende genen.

• Beweging: Regelmatige beweging kan genen activeren die stress verminderen en het herstel van hormonen ondersteunen.

• Slaap: Goede slaap helpt je lichaam om epigenetische schade te herstellen en hormonen in balans te houden.

• Stressbeheersing: Mindfulness en ademhalingsoefeningen verlagen cortisol (het stresshormoon) en beïnvloeden de epigenetische schakelaars die betrokken zijn bij stressreacties.

Conclusie

De impact van medicatie gaat vaak verder dan we denken, tot op het niveau van genexpressie en epigenetische aanpassingen. Gelukkig is dat geen statisch proces: ons lichaam is veerkrachtig en kan via voeding, beweging, slaap en stressbeheer weer richting balans bewegen. Maar wél stap voor stap, en altijd in overleg en samenwerking.

Heb je het gevoel dat je hormonen of stemming niet meer in balans zijn (na medicatie)? Bespreek het. Samen gaan we op weg, met aandacht voor leefstijl. Je genen zijn misschien vastgelegd, maar hoe ze werken, dat is een verhaal dat je zelf verder kunt schrijven.